ŞAH HATAYİ

Ne devleti..

Ne de hükümdarlığı..

Asırlardır ayakta kalan eserleri ve öğretisi ile Şah İsmail;


 Şah İsmail Hatayi

 (Ebu'l-Muzaffer Bahadır el-Hüseynî)
(d. 17 Temmuz 1487; Erdebil, Akkoyunlular - ö. 24 Mayıs 1524; Erdebil, Safevî Devleti)


Safevi Tarikatı’nın lideri ve Safevi Devleti’nin kurucusu aynı zamanda da ilk hükümdarıdır. 

Şah İsmail, ‘’Hatai’’mahlasıyla şiirler yazmıştır. Zor şartlar altında geçen çocukluğu şair kimliğinin oluşmasında büyük katkı sağlamaktadır.   

Aruz ve heceyle yazdığı şiirlerinde Azerbaycan edebiyatının en güçlü temsilerinden olduğunu söyleyebiliriz. Hece ölçüsüyle yazdığı şiirleri Anadolu'da yetişen Tekke edebiyatını da etkilemiştir.


Şah Hatayi'm der varılmaz
Varılırsa da gelinmez
Rehbersiz hiç yol bulunmaz
Buldum diyen yalan söyler

 
Alevi-Bektaşi kültürüne katkısını şiirleri ve nefesleri ile sunmuştur. Yunus Emre ve Pir Sultan Abdal’dan sonra bu kültürde yer alan önemli isimlerden biri olmuştur. Anadolu Aleviliğine olan katkısı yüzyıllardır varlığını korumakta ve günümüze kadar taşınmaktadır.

Sadettin Nüzhet (Edebiyat araştırmacısı), Şah İsmail’in şiirlerini dörde ayırarak incelemiştir. Şöyle ki: tasavvufi düşünceler içerenler, Aleviliği dile getirenler, Hurufiliğin ilkelerini yansıtanlar ve aşıkane olanlar. Aruz ölçüsü ile yazdığı şiirlerinin daha çok tasavvufi olduğu görülürken; hece ölçüsü ile koşma ve semai biçiminde yazdığı nefesler ise Yunus Emre’nin izlerini taşımaktadır.

Şiirleri kısa zamanda özellikle Anadolu Alevileri ve Bektaşi geleneğine mensup kişiler arasında yayılmıştı. 


Ali İsmail'em geldim
Âlemi seyran eylerem
Zülfikar durmaz kınında
Günde yüz bin kan eylerem

dörtlüğünde kendisinin Hz. Ali soyundan geldiğini ifade etmiştir. 


Şah İsmail Hatayi 37 yaşındayken dünyaya gözlerini yumdu. 

Ela gözlü pirim geldi
Duyan gelsin işte meydan
Dört kapıyı kırk makamı 
Bilen gelsin işte meydan,


diyen Aleviler ise Hatayi'yi hiç unutmadı. Hatayi inançsal açıdan Alevileri Hacı Bektaş Veli'den sonra en çok etkilen kişi oldu. 

Anadolu Alevileri arasında Yedi Ulular olarak bilinen Yedi Ulu Ozan'dan biri de Hatayi idi.




Şiirlerinde Hz. Muhammed, Hz. Ali,  On iki İmam sevgisini dile getirmiş yanı sıra miraç, semah, cem, zakir gibi unsurlara da yer vermiştir. Eserleri dedeler ve Zâkirler tarafından okunmuş, türkçe yazmasından ötürü anlaşılması ve gelecek nesillere aktarılması kolay olmuştur. 




Benim pirim Şahı Merdan Ali'dir
Sefiller carına yeten Haydar'dır
Kapıyı Hayberi şehadet parmağıyla
Kaldırıp asumana atan Haydar'dır




Şah Hatayi'nin bazı eserleri şunlardır;


Benim Pirim
Bugün Mâtem Günü Geldi
Dünyadan Elin Çek Divane Gönlüm
Elâ Gözlü Pirim Geldi
Yola Girme Sen
Şu Dünyanın Ötesine
Gönül Ne Gezersin Seyran Yerinde
Gündüz Hayalimde Gece Düşümde
Neylerem Ol Cenneti
Âdem Oldum Geldim Âdem İçine
Hü Diyelim Gerçeklerin Demine
Akıl Gel Beri Gel Beri


Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Denize dökülen bir pınar gibi,

Resim
Ne olduysa o kırmızı monttan sonra oldu , demiştik biz uzun süre. Hayatını alt üst ettin , demişlerdi onlarda. Hayatımın altından cennet suları akıyormuş meğer, kurak bir toprak üstünde yaşarken bundan haberdar değildim. Bu yıl yeni bir yaş aldım, onbir kilo verdim, hayatımda ilk kez bu yıl gittim lunaparka.  İnsanlar eksilttim hayatımdan -yeni insanlara yer açtım- Çok ağladım, çok yürüdüm, çok yazdım. Gün doğumlarını yakaladım. Yağmurlu günlerde şemsiye taşımaktan hiç haz duymuyorum ama ilk kez şemsiyem ile yürüdüm yağmurda. Saçlarım çok uzadı, bir iki tel beyazım bile çıktı.  Kafamın içi aylarca susmadı,  Hem çok konuştum hem hiçbir şey anlatmadım insanlara. Bu yılın kahrını da neşesini de en çok iş arkadaşlarımla bölüştüm. Ne kadar ağladıysam o kadar güldüm. Öyle ki artık ağlanacak şeylere de gülüyoruz. - ve oldukça yüksek ses çıkartarak çalıştığım için üzgünüm, bu da bir çeşit terapi oldu bana - Ankara'ya bu yıl da gidemedim. Taşa döndüm zannederken kalbimde çiçekler...
Devamı

Kanadın da kaderi kırılmak,

Resim
Dizlerini karnına çekip ellerinle sarmışsın, Gece üç, dört  Bir günün değil bir yaşamın yorgunluğu bu. Öyle uyuyarak da geçmiyormuş üstelik. En hazırlıksız anda yüreğine görünmez bir bıçak sızısı saplayabiliyormuş.  Konuşan bir zihne sadece susmak fayda etmez. Bazen daha çok konuşup, o ne dediğini bilmeyen sesi bastırmak gerekir. Bu gerçek bir yaşam yorgunluğu olabilir mi peki? Olabilir. Herkesin sınavı kendine özgü. Herkesin yükü kendine ağır. Durup karşısında, canı acıyanın acısını hafife almak ancak acizlere yaraşır.  * Anlatmam derdimi dertsiz insana, Dert çekmeyen dert gıymetin bilemez Kendini sevmek uzun bir yol, yolculuk etmesi çetin bir yol. Bu sebeptir ki her zaman insanın insana sevgisini kutsadım. İnsanın kendini sevmesi bile bu kadar zorken, dedim. Dünya üzerinde bir benzeri daha olduğuna inanmadığın birini sevmek müthiş bir cesaret! Kendinde tahammül edemediğin ne varsa baş göz üstüne diyorsun. Bir başkası yapsa aynı davranışı saniye düşünmeden yoldan saparı...
Devamı

Tanıdığım bir ağaç var,

Resim
Çiçeğe "unutmabeni" ismini veren insanoğludur inceliğe olan inanca tutulduğum dal. Hâlbuki ne kadar zor inceliğin dengesini koruyabilmek. Beklentilerini ve duygularını taşıyabilmek. Bazen kendini bazen de dünyanı var edenleri sırtlayabilmek,  Olanı olduğu gibi aktarabilmenin çabasını vermek insanoğluna,  Tanrıdan dilemek seni duymasını, seni anlamasını, seni pamuklara sarmasını.. -İstemenin sınırsızlığına inanarak gönlünü ferahlatarak- Bütün bunları zihnimin kalabalığı ile konuşurken, kafamı kaldırıp yolun karşısına baktım. Çırılçıplak duruyordu karşımda. Halinden memnun değildi. Çünkü kendi tercihi olmayan bir sonucun üzerinde yarattığı ağırlığı taşıyordu. Sonbaharda yapraklarını çok döktüğü için bu büyük ağacın tüm dallarını budamışlardı. Çünkü yazın o ağacın gölgesinde serinlediklerini, güzün ilk günleri gelir gelmez unutmuşlardı. Yeşil renkleri sarıya dönüp birde yerlere dökülen yapraklarını toplamak zorunda kaldıklarında; güzün de gelip geçici olduğunu göz ardı edip kesm...
Devamı